Sağlıklı Beslenme İçin Besinler Satın Alma, Saklama ve Pişirme İlkeleri

"Besinleri satınalma, saklama, hazırlama ve pişirme ilkelerine dikkat ederek hem besin kayıplarını önleyebilir hem de oluşabilecek besin zehirlenmesi risklerini en aza indirebiliriz."

Satın Alma, Saklama, Pişirme

Unutulmamalıdır ki bir yemeğin kalitesini,yemeğin içine giren besinlerin kalitesi,besin değeri,lezzeti,görünüşü,tazeliği,kokusu ve temizliği belirler.Bu yazı sağlıklı beslenme adına ihtiyaç duyabileceğiniz mutfak tüyolarını size vermeyi amaçlıyor .. Dikkat etmemiz gereken ilkeler :

Süt ve Yoğurt

Süt alırken UHT (uzun ömürlü süt) veya pastörize olmasına dikkat edilmelidir.Pastorize süt satın alırken, kapağının açılmamış olmasına ve aldığınız günün tarihini taşımasına dikkat etmelisiniz. Pastörize sütler yazın 1 gün buzdolabında saklanabilir. Pastörize ve sterilize edilmiş sütler uzun süre kaynatılırsa vitamin değeri azalacaktır.

Yoğurt mayalanmayla besin değeri artan bir süt ürünüdür.Taze yoğurdu kapalı olarak buzdolabında 1 ila 3 hafta ekşimeden bekletilebilir.Yoğurt bekletildiğinde veya çatladığında oluşan yeşilimsi su B2 vitamini açısından oldukça zengindir.Suya geçen bu vitamini kaybetmemek adına cacık-çırpılmış yoğurt veya ayran olarak tüketebilirsiniz.Süt ve yoğurt ışığa hassas vitaminler (B2-B6-Folik asit) içerir.Bu sebeple ışıklı ortamlarda bekletmemeli ve ışıklı ortamda satılan cam kapları tercih etmemelisiniz. 

Et, Balık ve Yumurta

Etler satın alındıktan sonra buzdolabında parça etse 3 gün, kuşbaşı veya kıyma ise bozulma hızlı olacağından 1-2 gün bekletilebilir.Birer porsiyonluk yassı miktarlara ayrılıp yağlı kağıt veya folyolara sarılarak derin dondurucuda 2-3 ay saklanabilir.Etler oda ısısında bırakılmamalı,çözdürüldüğünde kesinlikle tekrar dondurulmamalıdır.Çözdürme için buzdolabı tercih edilmelidir.Et kanserojen maddeler oluşacağından yüksek sıcaklıkta,mangal gibi ateşe direk temasla veya çok sıcak yağ içinde pişirilmemelidir. Tercihen haşlama, ızgara yapma, buğulama veya fırında pişirme yöntemleri uygulanmalıdır.

Balık alındıktan sonra kağıda sarılı halde buzdolabında en fazla 1-2 gün bekletilebilir.Buzluğa konulacaksa çözdürüldükten sonra piştiğinde koku oluşmaması için içine biraz limon sıkılmalıdır.

Yumurta alırken kırık, çatlak, kirli veya çok hafif olmamasına,sallandığında ses gelmemesine dikkat edilmelidir.Yıkanmadan buzdolabında 2-3 hafta tazeliğini korur ancak üretim tarihine dikkat edilmelidir. Yumurta içine mikrop girişini engellemek için yıkanmadan buzdolabında saklanmalı, ancak kullanmadan önce mutlaka yıkanmalıdır (elleriniz dahil).Yumurta, biotinin emilimi engelleneceğinden ve tifo nedeni olabileceğinden çiğ olarak tüketilmemelidir.Fazla haşlandığında sarısının çevresinde göreceğimiz yeşilimsi zar sindirimi güçleşmekte ve besin değerini hayli azaltmaktadır.

Tahıllar

Ekmek beyaz naylon veya bez torba içinde 1-2 gün saklanabilir.Daha uzun sürede tüketilecekse buzdolabı veya buzlukta saklanmalıdır.Şayet ekmeğinizde küflenme varsa küflenen yerleri kesip atmak yerine (henüz gözle görünmeyen kolonileşmiş küfler olacağından) tamamı atılmalıdır. Ekmek ince dilimlenip kızartılırsa besleyici değeri azalır ancak kalorisinde azalma olmaz.Unlu ürünlerde mayalama  besin değerini arttırıcı etki gösterir.

Makarnanın haşlama suyu suda eriyen vitaminleri yok etmemek adına atılmamalıdır.Suyu çektirilerek pişirilebilir veya süzeceksek çorbaya katılabilir. Şehriye, pirinç ve unun kavrulması protein kaybına neden olacağından çok az kavrulmalı (1-2 kez çevirmek yeterli olacaktır) veya kavrulmamalıdır. Kuru besinler (bakliyat,pirinç vb) taş-toprak-yabancı madde içermemelidir.Ayıklanıp bez torba içinde kuru yerde saklanmalı,böceklenme ve küflenmeyi önlemek için içlerine iri tuz taneleri (nem çekici) eklenmelidir.Islatma suları atılmalı ancak haşlama suları atılmamalıdır.

Sebze ve Meyve

Satın alırken mevsim sebze ve meyveleri tercih edilmelidir. Alındıktan sonra delikli naylon torbada ve buzdolabında 1-2 hafta saklanabilir. Ispanak, semizotu, kıvırcık gibi sebzeleri doğramak için bıçak kullanmaktan ziyade elle koparmak vitamin kayıplarını en aza indirecektir.Sebzeler doğrandıktan sonra bekletilirse ve haşlama, pişirme suları atılırsa,pişerken soda eklenirse vitamin ve mineralleri azalır.Salataları limon veya sirke ekleyerek bekletmek A ve C vitamini kayıplarına neden olur.

Dondurulmuş sebzeler çözdürülmeden pişirilmelidir.Konservenin suyu dökülürse vitamin değeri azalır. Patates gibi sebzeleri iyice yıkadıktan sonra kabuğuyla birlikte haşlayınız. Böylelikle besin değeri korunmuş olur. Patatesi dilimledikten sonra suda bekletmeyiniz, hemen pişiriniz.Çürümediği sürece sebzelerin dış yapraklarını atmayınız.Sebze ve meyvelerin kabuğunu derin soymayınız (vitaminler kabuğa en yakın yerde çok bulunmaktadır.) ve mümkünse doğramadan tüketiniz.Meyveler kesildikten ya da suyu sıkıldıktan sonra bekletilirse ışıkla temas edeceğinden C vitamini değeri azalır.

Yağlar

Yağların pişme esnasında yakılması,ışıklı veya sıcak ortamlarda bekletilmesi kanserojen hale gelmesine neden olacağından dikkat edilmelidir.